cd Spinvis - Tot Ziens, Justine Keller

Spinvis - Tot Ziens, Justine Keller

Bron: Kicking the Habit 05 November 2011

Al in het voorjaar van 2007 was Erik ‘Spinvis’ de Jong ermee bezig. Plannen smeden voor een nieuw album, een opvolger van Dagen van Gras, Dagen van Stro uit 2005. De agenda voor 2008 was in principe leeg. En toen wist hij al dat zijn nieuwe werkstuk een combinatie moest worden van nieuwe muziek en een stripboek. Er kwamen wel steeds dingen tussendoor zeilen: eerst nog een juweel van een verzamelaar genaamd Goochelaars en Geesten (’07), het filmmuziek-achtige project Dorléac met ex-Hooverphonic-zangeres Geike Arnaert en enkele theatertournees.
Maar het werk aan nieuwe muziek ging intussen rustig door; we hebben in de loop der jaren geleerd dat zeker bij Spinvis iets pas ‘af’ is als een liedje in De Jong’s ogen helemaal is uitgebloeid, inclusief alle kleinste details op de juiste plaatsen. Maar zie: ons geduld wordt in deze opvallend milde herfst van 2011 dan eindelijk rijkelijk beloond met tot ziens, Justine Keller. Zoals beloofd een album vergezeld van een boekwerk met illustraties door Hanco Kolk. Om hier van een stripboek te spreken, doet Kolk’s werk werkelijk te kort. Beeldverhalen is het juiste woord, hele fraaie nog wel, waarbij Kolk voor ieder elk van de twaalf nieuwe liedjes een andere stijl dan wel vormgeving heeft gehanteerd. Veel pratende mensen in een kroeg voor Oostende, allerlei ontwerpen voor drankflessen bij het luchtige liedje Koning Alcohol, dat zelfs een dronken aandoend einde heeft.
Jawel, laten we het over de prachtige muziek hebben, over deze twaalf nummers die min of meer gezamenlijk het verhaal ‘tot ziens, Justine Keller’ vormen. Na weken van vaak draaien is het voor ondergetekende al zo goed als zeker: dit is hoogstwaarschijnlijk de allermooiste plaat die Spinvis tot nog toe maakte. Beter, zorgvuldiger en ingenieuzer gecomponeerd, maar bovenal nog ontroerender dan voorheen, met een perfecte mix van uitbundiger popliedjes (Heel Goed Nieuws, We Vieren Het Toch) en heel breekbare, fluisterend gezongen liedjes (Jij Wint, Overvecht).
In tien jaar tijd is het geluid dat De Jong heeft gecreëerd heel herkenbaar geworden, zelfs als hij met zijn karakteristieke stem nog niet eens zingt. Dat hoor je al aan de openingsklanken van het reeds gehoorde, uiterst zorgvuldig opgebouwde Oostende. Dat begint met galmende dameszang in de verte – de stem van Justine wellicht? We horen haar later nog enkele keren. –, waarna de drumbeat invalt met een keyboardbaslijn en enkele eenvoudige noten gitaar en een xylofoonmotiefje, die je direct een warm gevoel bezorgen. Wonderlijk. Waarna het liedje zich ontwikkelt als een verhaal vanuit een winters Oostende, waar de verteller afscheid neemt van deze mysterieuze Justine uit de titel, terwijl ‘de band de hele nacht doorspeelt, in het licht.’ Een verhaal met prachtig geconstrueerde zinnen die afwisselend heel concreet en mysterieus zijn, met genoeg ruimte voor een eigen interpretatie. “Begin de dag met tequila, dan is het randje er een beetje af en doet het niet meteen zo’n zeer.”
En dat is nog maar het begin: Kom Terug is een van de meest optimistisch klinkende, pure popliedjes die Spinvis ooit maakte, gedragen door een drumcomputer, warm klinkende synths en mooie achtergrondzang. Met zo’n mooie gebiedende wijs-tekst vol adviezen die we graag ter harte nemen, moest dit maar eens de Zing Vecht Huil Bid Lach Werk en Bewonder van de 21ste eeuw worden.“Vecht met alles wat je hebt. Verlies het goed. (...) Reis ver. Drink wijn. Denk na. Lach hard. Duik diep. Kom terug.” Ook een liedje getiteld Heel Goed Nieuws kan natuurlijk alleen maar uitbundig zijn, vergelijkbaar met het oudere Kom In De Cockpit. En dat past bij de centrale boodschap van het goede nieuws waar het hier om draait; een nieuw begin maken, in je leven of op andere vlakken. “Wat zo vreselijk belangrijk was wordt uitgewist en opgezegd (…) Neem afscheid van degene die je altijd wilde zijn.”
Ander hoogtepunt We Vieren Het Toch brengt dezelfde soort euforie teweeg, maar dan wel vermengd met diepe ontroering, zoals hier een plotseling afscheid op het allermooiste feest ooit wordt beschreven door de ik-figuur. “Je draait je nog een keer om en dan ben je weg.”  De frivole melodieën op een huppelritme lijken bijna afkomstig uit een musicalnummer, waarna er in een outro van drie minuten door allerlei personen uitgebreid afscheid wordt genomen. ‘Het ga je goed!’ Wie hier niet door wordt geraakt, zou moeten checken of zijn hartslag het nog doet.
Van een hele andere, duisterder orde is dan weer het uitgesponnen Club Insomnia, de door een rusteloze baslijn voortgejaagde beschrijving van een club voor slapelozen, die op deze plek echter nooit meer zullen vinden dan ‘oogcontact van het eenzaamste soort’. De dissonante strijkers in de climax lijken de wanhoop van deze figuren te onderstrepen, terwijl aan het einde weer in de vertie die ijle dameszang waar Oostende mee begon overblijft… Is Justine ergens in deze club? We komen het niet met zekerheid te weten, wel dat haar zang opnieuw een voorbode is voor het opnieuw met strijkers opgesierde slotnummer tot ziens, Justine Keller, waarin deze vrouwfiguur nog eens het allerbeste wordt gewenst...
Zeker in de rustige, lieflijker liedjes valt er meer te raden (De Grote Zon, Begin Oktober, sober pianostuk Jij Wint, Overvecht), maar zelfs als Spinvis in zijn teksten al wat vager wordt, dan is dat nooit storend. Er blijft zo wat meer werk over voor de eigen verbeelding. Het zal door de schoonheid komen die al die zinnetjes stuk voor stuk herbergen, en die altijd een knappe eenheid vormen met de muziek. Of door de geruststellende boodschappen aan het einde van een liedje als De Grote Zon: (“Alles is nu goed, alles is ok”) of Overvecht (“Duisternis valt, zeker, maar nu nog niet.”).
De verwondering en de brokken in de keel slaan bij het zorgvuldig beluisteren van tot ziens, Justine Keller weer net zo hard toe zoals toen Spinvis’ titelloze debuut van alweer ruim tien jaar geleden in het hart sloten. Dit dankzij de combinatie van bloedmooie liedjes en uitzonderlijk mooie Nederlandse tekstregels die op hetzelfde moment qua betekenis net zo glashelder als troebel kunnen zijn. Dit kan in Nederland alleen Spinvis, zo bewijst hij nog eens op dit album, dat niets minder dan een meesterwerk is. Tot ziens, Justine Keller is buiten elke categorie.